Çocuklarda Sık Okul Enfeksiyonları

Enfeksiyon hastalıkları, vücuda zararlı mikroorganizmaların (virüs, bakteri, mantar veya parazit) girmesi sonucu oluşan rahatsızlıklardır. Bu mikroorganizmalar, bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklarda daha kolay yayılır ve hastalığa yol açar. Çocukluk çağında enfeksiyon hastalıklarının sık görülmesinin temel nedeni, bağışıklık sisteminin henüz tam anlamıyla gelişmemiş olmasıdır.

Çocuklar, özellikle okula veya kreşe başladıkları dönemlerde enfeksiyonlara daha yatkın hale gelirler.

• Kalabalık ortamlarda bulunmaları
• Ellerini yıkama alışkanlığını tam olarak kazanmamış olmaları
• Diğer çocuklarla yakın temas sırasında mikroorganizmaların kolayca yayılması bu duruma yol açabilir.

Çocuklarda Yaygın Görülen Solunum Yolu Enfeksiyonları

Viral Solunum Yolu Enfeksiyonları, Basit nezle, Soğuk algınlığı: Çocuklarda en yaygın görülen enfeksiyon türüdür. Özellikle sonbahar ve kış aylarında artış gösterir. Nezle; burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, hafif ateş ve boğaz ağrısı ile kendini gösterir. Genellikle kendi içinde sınırlı olup, 10 günde tam olarak iyileşir. Virüslerin sebep olduğu bir hastalık olduğu, antibiyotik kullanımı söz konusu olmaz.

Grip (İnfluenza); Viral hastalıklar grubuna giren, ancak daha ağır seyretme potansiyeli olan bir hastalıktır. Yüksek ateş, titreme, kas ağrıları, halsizlik ve öksürük gibi belirtilerle başlar. Yine her viral üst solunum yolu hastalığında olduğu gibi maksimum sürte 10 gündür. On günde şikayetlerin geçmemesi halinde üzerine gelişmiş bakteriyel komplikasyon olmuş olabileceği düşünülür. İnfluenza A ya da B pozitif vakalarda doktor kontrolünde anti-viral tedavi planlanabilir.

Sinüzit: Virüslerin neden olduğu basit nezle ya da soğuk algınlığı denilen durum, 10 günde iyileşmezse, 10 günden uzun süreli burun tıkanıklığı olur, burun akıntısı sarı, yeşil renge dönerse, sabah kalkınca balgamlı öksürük, gece yatınca balgamlı öksürük gibi semptomlar tam anlamıyla iyileşmezse, viral hastalık üzerine yerleşmiş bakteriyel komplikasyon oluşması ve gelişiminden söz edilir. Bu durumda sıklıkla antibiyotik kullanımı gündeme gelir ki, genellikle bu süre 10-20 gün arası değişir.

Bademcik Enfeksiyonları- Tonsillit : Bademciklerin şişmesi, boğaz ağrısı ve yutma güçlüğü, yüksek ateş gibi belirtilerle ortaya çıkar. Fizik muayenede sıklıkla bademcikler şiş, kırmızı ve bazı olgularda üzerinde beyaz-sarı kript membran oluşmuş olarak saptanır. Tonsillit olarak da adlandırılan bu enfeksiyonda bakteriyel köken nedeniyle sıklıkla antibiyotik tedavisi gerekir. Sık tekrar eden bademcik iltihabı-kriptik tonsillit varlığında, duruma neden olabilecek boğaz reflüsü yönünde araştırma yapılır. Böyle durumlarda boğazın sessiz reflüye ait tahrişini önleyecek, Enfeksiyondan Koruyucu Reflü Diyeti tavsiye edilir. (Bakınız: Reflü, Astım ve Enfeksiyondan Koruyucu Diyet- Çocuklar ve Alerji Kitabı- Prof. Dr. Yonca Tabak)

Bronşit: Akciğerlerin hava yollarında iltihaplanma sonucu gelişir ve genellikle öksürük, hırıltılı solunum, nefes darlığı ile kendini gösterir. Çocuklarda erişkinlere kıyasla bronşlar tam gelişmemiş olduğu için, havayolu daralması ile seyreden alerjik-astmatik bronşit tipi sık görülür. Bu tip durumlarda doktor muayenesi sonucu havayolunu gevşeten buhar tedavileri önerilir. Çocukta sık tekrar eden bronşit-bronşiolit gelişmesi ve sıklıkla buhar tedavileri ile rahatlama olması halinde ise altta yatan alerji, reflü, bağışıklık zayıflıklarının araştırılması için çocuk alerj ve immunoloji uzmanı muayenesi yapılır.

Pnömoni- Zatürre: Ateş, şiddetli öksürük ve nefes darlığı ile ortaya çıkar. Bakteriyel veya viral olabilir. Çocuklarda pnömoni- zatürre sıklıkla gürültülü seyreder ve antibiyotik tedavisi gereksinimi doğar. Beraberinde hırıltı varlığında ya da doktor muayenesinde bronş daralması bulguları tespit edildiğinde Bronkopnömoni teşhisi ile ilaçlı nefes açıcı buhar-nebul tedavi gerekebilir.

Orta Kulak Enfeksiyonları: Sıklıkla kulak ağrısı, ateş, duyma güçlüğü ile ortaya çıkar. Altta yatan temel neden burun tıkanıklığı olur. Öncesinde genellikle iyi atlatılamamış bir viral enfeksiyon, uzamış burun tıkanıklığı, uzamış balgamlı öksürük, uzamış burun akıntısı varlığı söz konusu olur. Orta kulak enfeksiyonlarının sık tekrar etmesi, kulaktaki sıvının tam düzelmemesi gibi komplikasyonlar özellikle alerjik çocuklarda sık görülür.

 

 

Çocuklarda Sık Solunum Yolu Enfeksiyonları Neden Oluşur? Ne Zaman Araştırılır?

Çocuklarda enfeksiyon hastalıklarının gelişmesine neden olan faktörler, bağışıklık sisteminin olgunlaşmamış olması, hijyen alışkanlıklarının tam olarak gelişmemesi , kötü beslenme abur cubur alışkanlığı ve genetik faktörler gibi unsurlardan kaynaklanır.

1. Bağışıklık Sistemi: Çocukluk dönemi boyunca enfeksiyonlarla temas, bağışıklık sisteminin olgunlaşmasına katkı sağlar. Ancak bu enfeksiyonların beklendiği sürede ve sıklıkta atlatılabiliyor olması önemlidir.

• Üst veya alt solunum yolu enfeksiyonları için beklenen maksimum iyileşme süresi 10-14 gündür. On günün sonunda çocuğun iyileşme sürecine girmiş olması ve maksimum 14 günde tam iyilik yaşaması beklenir.
• Beklenen sürede iyileşmeyen, dirençli yüksek ateş, orta kulak iltihabı, zatürre, bronşit, sinüzit gibi komplikasyonlar ile seyreden durumlar normal kabul edilmez, araştırma gerektirir.
• Yılda 3 ve üzeri sinüzit, yılda 2 ve üzeri zatürre gelişimi gibi sıklık kriterlerini aşan çocuklarda çocuk alerji immünoloji araştırması yapılır.

2. Hijyen ve Çevre: Çocuklar hijyen alışkanlıklarını tam olarak geliştirmediği için de enfeksiyon riskini artmış olarak yaşar. Çocukların sıkça bulunduğu kreşler, okullar ve oyun alanları, mikroorganizmaların kolayca yayıldığı alanlardır. Oyuncaklar, bardaklar veya kırtasiye malzemeleri gibi ortak kullanılan eşyalar enfeksiyonların yayılmasında rol oynarlar. Bu temas bir yere kadar bağışıklığın uyarılması için gereklidir. Ancak bu sınır aşıldığında, özellikle alerjik çocuklarda sık gelişen komplike enfeksiyonlar sorun oluşturmaya başlar. Bu ortamlarda el yıkama alışkanlığı geliştirilmesi tavsiye edilir.

• Tozlu, iyi temizlenmeyen yaşam alanları, ev içinde sigara içen ebeveyn varlığı, küf ya da rutubet içeren alanların olması da sık enfeksiyon ve alerji gelişimi ile sonuçlanabilir. Bu yönde alerjinin saptanması için, çocuk alerjisi uzmanı doktor gözetiminde yapılacak alerji testleri çevre düzenlemesi yönünde yol gösterici olur.

3. Kötü Beslenme ve Abur Cubur Alışkanlığı: Çocuklar yapısal olarak henüz olgunlaşma sürecini tamamlamadıkları için bir miktar reflüye yatkın olarak yaşarlar. Bu süreçte özellikle mide asidini artıran ve mideyi gevşeten gıdaların sık tüketilmesi Sessiz reflüye bağlı sık enfeksiyona sebep olabilir. Bu gıdaların başınca kakao, çikolatalı gıdalar, marketten alınmış paketli atıştırmalıklar, katı yağlı pastane işi gıdalar gelir. Bu yönde Enfeksiyondan Koruyucu Beslenme tarzının benimsenmesi enfeksiyonların daha az ve komplike olmadan atlatılmasına yardımcı olur. (Bakınız: Reflü, Astım ve Enfeskiyondan Koruyucu Diyet- Çocuklar ve Alerji Kitabı- Prof. Dr. Yonca Tabak)

4. Genetik: Çocuklarda sık enfeksiyona neden olan alerji ve bağışıklık zayıflığı (immun yetersizlik) durumları sıklıkla genetik kökenlidir. Bu tip çocukların ailelerine bakıldığında sıklıkla en az bir ebeveynde şimdi ya da çocuklukta sık enfeksiyon ya da alerji varlığı tespit edilir. Bunun dışında sık sinüzit yaşamaya neden olan burun kemiği eğrilikleri de (septum deviasyonu) genetik bir özellik olup, ülkemizde sıkça görülür.

Enfeksiyonların Alerjik Hastalıklarla İlişkisi

Alerjik çocuklar sıklıkla enfeksiyona yatkın olurlar.

1. Alerjiye Bağlı Burun Tıkanıklığı: Alerjik nezleye bağlı burun tıkanıklığı yaşayan bir çocukta, gelişen üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı ek burun tıkanması, birbiri üzerine bindiğinde atlatılması güç olur. Bu çocuklar buruna açılan iç deliklerin tıkanması sonucu sık sinüzit ve orta kulak enfeksiyonuna yakalanırlar.
2. Ağızdan Soluma: Burun tıkanıklığına bağlı ağız açık uyuma, ağızdan solumayı beraberinde getirdiği için, burnun koruyucu etkisinden uzaklaşılmış olunur ve mikroplar ağız yolu ile kolay vücuda girerler.
3. Alerjik Yangı ve Virüs Çekme Özelliği: Alerjik çocukların solunum yolunda bulunan alerjik moleküller sıklıkla nezle virüsü (rhinovirus) için alıcı görevi görürler ve bu çocuklar sık nezle, soğuk algınlığına yatkın olurlar.
4. Alerjik Reflü: Alerji çocuklarda ilk olarak gıda alerjisi ile baş gösterir. Bebekken, ilk 6 ay yanakların kuru ve kızarık olması ya da fışkırır tarzda kusmalar yaşanması, sümüklü kaka gibi belirtiler çocukta alerjiyi düşündürür. Bu dönemde gerek testlerle gerekse gözlem sonucu inek sütü, yumurta vb bir gıda alerjisi tespit edilir. Zamanla geçtiği düşünülen bu gıda alerjisine ait diyetin bırakılması ve gıdanın serbestçe tüketilmesi, ileri yaşlarda Sessiz reflü ve buna bağlı sık enfeksiyonları beraberinde getirebilir. (Bakınız Çocuklarda Reflü Belirtileri; Sorularla Reflü Teşhisi-Çocuklar ve Alerji Kitabı- Prof. Dr. Yonca Tabak)

Çocuklarda Enfeksiyonlardan Korunma Yolları

Çocukların enfeksiyon hastalıklarından korunması, sağlıklı bir yaşam sürdürmeleri ve bağışıklık sistemlerinin güçlenmesi için oldukça önemlidir. Doğru alışkanlıkların kazandırılması ve önleyici tedbirlerin alınması, enfeksiyonların yayılmasını engelleyebilir. Çocukluk dönemi aşılarının tam olarak yaptırılması, çocukların el ve genel hijyeninin düzenli olarak sağlanması, dengeli ve besleyici bir beslenme programının olması, ev içi ve ev dışı alanlarda genetiğine uygun olarak alerjiden ve hava kirliliğinden uzak çevre sağlanması önemlidir.

Bu yönde;

• Enfeksiyondan koruyucu diyet kapsamında akdeniz tipi beslenme uygulanması
• Alerjinin veya varsa bağışıklık yetersizliklerinin zamanında tespiti ve alerjik maddeden (ev tozu- küf- gıda) uzak durulmasının sağlanması
• Ev içi hava kirliliği yaratan sigara, küf ve rutubetten uzaklaşılması
• Alerjik nezlenin tedavisi ve buna bağlı burun tıkanıklığının giderilmesi önerilir.

(Ayrıntılar için: Çocuklar ve Alerji- Kitap- Prof. Dr. Yonca Tabak- Doğan yayınları- Güncellenmiş Genişletilmiş Baskı)